این پرسش که رجب طیب اردوغان به گروه اخوانالمسلمین وابسته است را نمیتوان به شکلی ساده «بله / خیر» پاسخ داد؛ رابطه او با اخوانیها ترکیبی از انگیزههای ایدئولوژیک، سیاسی و تاکتیکی است.
او چقدر «وابسته» به اخوان المسلمین است؟
تحلیل میزان وابستگی اردوغان به اخوانالمسلمین
۱. زمینه ایدئولوژیک مشترک
سازمان مطبوعاتی انگلیسی میدل ایست مونیتور می گوید: اردوغان و حزب عدالت و توسعه (AKP) از دههها پیش خود را به عنوان یک جریان اسلامگرای میانهگرا تعریف کردهاند. بعضی تحلیلگران معتقدند که ایدئولوژی AKP بهنوعی با تفکر اخوان المسلمین همپوشانی دارد.
این سازمان رسانه ای اضافه می کند : اردوغان در برخی سخنان، اخوانالمسلمین را یک تشکل ایدئولوژیک میداند، نه یک گروه تروریستی.
۲. استفاده سیاسیِ منطقهای از اخوانیها
یک سایت خبری ایرانی معتقد است : گروه اخوانالمسلمین برای ترکیه در سیاست خارجی ابزاری راهبردی شده است. برخی گزارشها میگویند اردوغان از اخوانیها در معادلات منطقهای برای افزایش نفوذ ترکیه استفاده کرده.
خبرگزاری تسنیم معتقد است : زمانی که اخوانیها در مصر قدرت گرفتند و محمدمرسی رئیس جمهور شد، ترکیه حمایت قابل توجهی از آنان داشت.
این گزارش می افزاید : با این حال، رابطه ترکیه با اخوانیهای مصری به مرور پیچیده شده است: در برخی دورهها ترکیه تصمیماتی گرفته که نشاندهنده کاهش حمایت عملی است، مثل لغو تابعیت برخی سران اخوانی مصری مقیم ترکیه.
۳. ملاحظات اقتصادی و مالی
نوردیک مونیتور (رسانه وابسته به دولت ارمنستان) معتقد است، اردوغان همچنان ارتباطاتی با سازمانهای وابسته به اخوان دارد، از جمله «اتحادیه بینالعلما» (IUMS)، که به اخوانیها نزدیک است.
برخی تحلیلگران میگویند که اردوغان این روابط را نه فقط به خاطر ایدئولوژی، بلکه به دلیل منافع دیپلماتیک و مالی (مثلا جذب حمایت یا کمکهای منطقهای) حفظ میکند.
۴. محدودیتها و تضاد منافع
خبرگزاری تسنیم می نویسد : اردوغان در برخی مقاطع مجبور شده «آشتی» با کشورهای عربی، مثل مصر، داشته باشد. این نشان میدهد که منافع جغرافیایسیاسی گاهی میتواند بر حمایت از اخوان اولویت داشته باشد.
در تحلیل برخی از رسانهها، گفته شده که اخوانیها برای ترکیه یک ابزار منطقهایاند، اما کنترل کامل یا وابستگی همهجانبه وجود ندارد.
جمعبندی
در پاسخ به این سئوال که آیا رجب طیّب اردوغان رئیس جمهور ترکیه وابستگی اخوانی دارد یا نه باید گفت : بله، اردوغان وابستگی قابلتوجهی به اخوانالمسلمین دارد، اما این وابستگی کامل، مطلق یا صرفاً ایدئولوژیک نیست.
این رابطه تا حد زیادی استراتژیک است: ترکیه از اخوانیها در سیاست خارجی، بهخصوص در معادلات منطقهای، استفاده میکند.
در عین حال، منافع ترکیه (ژئوپولیتیکی، اقتصادی) گاهی با حمایت از اخوان در تعارض بودهاند و این باعث شده که حمایت کامل از اخوان نداشته باشد یا در دورههایی کاهش یابد.
برخی از سازمان های کرد ایرانی که خیلی زیرکانه به طبل قومیت گرایی ، می کوبند ، وابستگی قابل توجهی به اخوان المسلمین دارند و همین وابستگی پیوند شگرفی بین آنان و اردوغان ایجاد کرده است .
باید دید با طرحی که ترامپ برای اخوان المسلمین طراحی کرده با هم پیمانان اخوانی ترک و عرب خود چگونه می خواهد تعامل کند ؟
